"... en ik voelde, dat er een grote, oneindige schreeuw door de natuur ging"

Worsteling met het leven

Al een paar jaar hangt er een vreemde poster ingelijst in mijn kamer. Nog niet zo lang geleden werd ik door een aantal vrienden er nog van beschuldigd betrokken te zijn geweest bij een kunstroof, maar die beschuldiging verdween toen ze ontdekten dat het slechts een ingelijste poster is van "De Schreeuw" van Edvard Munch. Naast het feit dat de kleurstelling van de lucht erg goed past in een woonkamer waar rode en oranje tinten overheersen, hangt dit niet zomaar in mijn woonkamer.

De lucht die Munch schilderde in dit schilderij had hij werkelijk gezien. Op een avond was de lucht zo rood als bloed. Hij schreef daarover: "... en ik voelde, dat er een grote, oneindige schreeuw door de natuur ging".

Het schilderij is een onderdeel van de Levensfries-werken van Munch. Hij schilderde een aantal schilderijen die volgens hem in een reeks geplaatst moesten worden die samen een beeld moeten geven aan het leven. Hiertoe behoren schilderijen met thema's over leven, liefde en de dood. De Schreeuw is een van de schilderijen in aanloop naar het thema dood, alsof de persoon op het schilderij het uitschreeuwt van de angst het bekende, vertrouwde, het leven te moeten verlaten.

De wijd open gesperde ogen staarden mij indringend aan en vonden weerklank in een angstige schreeuw in mijn eigen hart. Is het de existentialistische schreeuw die ik ook hoor in de romans van Sartre? Zoals Kierkegaard zei dat het hele leven hem angst in boezemde? Is het de oorverdovende stilte van de eenzaamheid waar dit mens van in elkaar krimpt?

Of ben ik het zelf? Kijk ik als het ware in de spiegel van mijn eigen leven en zie ik daar weerspiegeld een oude angst voor het leven? Een angst die je slechts voelt in de eenzaamheid, als je teruggeworpen bent op jezelf.

Een vriend vond het een wat vreemd schilderij om in je kamer te hangen. Is het niet veeleer een angstaanjagend beeld?

Voor mij is het niet alleen de schreeuw van angst die ik zie. Hoe gek ook, ik zie ook het goede dat verborgen is in deze schreeuw. Pas als je de schreeuw kent, herkent... herken je ook de fluistering van het leven die verborgen ligt in de natuur, in anderen, de Ander en je hart. Eenzaamheid verandert dan in innerlijk alleen-zijn. Dat blijft. We zijn alleen met ons eigen leven. Anderen raken er in verweven, maar onze eigen relatie met het bestaan blijft van tijd tot tijd een worsteling. En op de weg naar het levenseinde ontvallen ons bijzondere momenten, bijzondere ontmoetingen die ons hart openen en onze angstige handen die de schreeuw proberen te dempen, leren omhelzen. Die liefdevolle omhelzing wordt dan de omhelzing van het leven.