Terug in Jeruzalem

Het is even zoeken naar een betaalbaar hotel voor 4 nachten in Jeruzalem. Bijna alles zit vol. Omdat we allebei aan de diarree zijn kiezen we voor een hotelletje met eigen wc. We doen het dus rustig aan. Op vrijdagavond bezoeken we een oecumenische gebedsdienst voor vrede voor Jeruzalem in de Koptisch Orthodoxe kerk waar we zowaar in het Nederlands uit Jesasja horen lezen. De Koptische hymnen hebben een heel duidelijk Arabische klank. Het voelt bijzonder de mensen om me heen, uit alle windstreken, de Vrede van God te wensen en ieder in zijn eigen taal het Onze Vader te horen bidden. Na de dienst wandelen we naar de Klaagmuur waar het een drukte is van alle joden die hier sabbat komen vieren. We staan wat achteraf en wederom kijk ik naar dit vreemde schouwspel waarbij een rabbijn een hele groep Israelische soldaten al zingend en springend naar de Klaagmuur begeleid. Het is volle maan en de Al-Aqsa moskee steekt vreemd boven de Klaagmuur uit terwijl links de Rotskoepel schittert.

Jeruzalem: stad van vrede, stad van eenheid. Eenheid? Waar de ene mens aan de ene kant en de andere aan de andere kant van de muur zijn God aanroept. Jahweh of Allah? Duizende gebeden stijgen dagelijks vanuit Jeruzalem op naar de Eeuwige, maar allemaal apart en gescheiden. Zouden ze samen kunnen bidden? Voor vrede? Vrede voor Jeruzalem, vrede met de Eeuwige en met de naaste?
En terwijl ik dit beschouw denk ik aan de blik van de andere kant, vanaf de Olijfberg waar ik aan het begin van mijn reis stond op de plek waar Jezus huilde over Jeruzalem. Voorzag Hij de toekomst; deze tijd waarin Jeruzalem een verdeelde stad is en ieder zijn eigen weg naar God volgt?

Na dagen van zwakte en diarree stappen we zondag in de bus naar Bethlehem, een stad in de Westbank. Als eerste bezoeken we de Geboortekerk, de oudste kerk in Israel gebouwd in 326 wederom in opdracht van de moeder van keizer Constantijn die een einde wilde maken aan de heidense verering van Adonis. Om de kerk binnen te komen moeten we door een hele kleine ingang wat er amper uitziet als kerkdeur. Deze ingang is zo laag omdat men in het Ottomaanse tijdperk wilde voorkomen dat soldaten te paard de kerk binnentraden en daarom is de ingangspoort grotendeels dichtgebouwd. Als we binnenkomen zien we een deel van een prachtige mozaiekvloer uit de 4e eeuw wat ons herinnert aan het eeuwenoude bestaan van deze kerk. Dwars door tijden van strijd heen is  de kerk platgebrand tijdens de Samaritaanse opstand maar ook weer herbouwd. Onder de kerk geet een 14 puntige zilvere ster de plek aan waarvan men gelooft dat Jezus daar geboren is. Ook hier weer een haast lachwekkend en beschamend schouwspel van reisleiders die ruzie maken welke groep als eerste langs deze heilige plek mag en mensen die devoot op de grond liggen om de ster te kussen of tassen op te leggen en mensen die spontaan kerstliederen gaan zingen. Mensen lijken hier zo met zichzelf en hun eigen heilige momentje bezig te zijn, maar hoe heilig is dit moment als alles met foto en film van zeer dichtbij vastgelegd moet worden?
In het centrum van Bethlehem passeren we nog een Vredesboom. Op het plakkaatje staat de volgende tekst:

"I am 500 years old, I was uprooted without my permission from my original site (Th. Khamis land) in Bir Ona - Beit Jala along with thousands of trees all over Palestine. To build the apartheid wall..."

Het is een kleine getuige van het leed dat de Palestijnen al 60 jaar ondergaan. Tijdens onze busreis zagen we deze muur en vroegen we ons af hoe het voor de mensen hier in de westbank moet zijn. Jan, een Nederlander die 3x per jaar in Israel komt, vertelde ons dat het dankzij deze muur toch rustiger is.
Een beetje kunnen we invoelen hoe het is als we op de terugweg bij de checkpoint allemaal het busje uit moeten stappen, de bus gecontroleerd wordt op aanwezige explosieven en iedereen zijn paspoort moet laten zien voor we weer mogen instappen en verder rijden. In Nederland deden we al moeilijk over het feit altijd een legitimeringsbewijs bij je te hebben terwijl we eigenlijk nooit ervaren dat er naar gevraagd wordt. Hier ervaren mensen die buiten de westbank werken het dagelijks: ze moeten laten zien wie ze zijn anders mogen ze niet door. De veiligheid van Israel kent een hoge prijs voor de mensen aan de andere kant: de Palestijnen. Een groep die amper gekend en gezien wordt in de wereld. Hoe groot en ernstig de onderdrukking van deze groep in Israel is komen we, naast de persoonlijke verhalen van mensen die we tijdens onze reis ontmoet hebben, de volgende dag te weten tijdens ons bezoek aan Sabeel, een oecumenisch centrum voor Palestijnse Bevrijdingstheologie. Hier horen we vele interessante dingen die ik zal uitwerken in een artikel over de vraag of land heilig kan zijn en in hoeverre de Bijbelse geschiedenis vraagt om een herlezing vanuit de schepping.

10 dagen Jeruzalem.... leiden mij tot de conclusie dat ik weinig goddelijks ervaar in de religieuze drukte van Jeruzalem. Het brengt mijn geest allerminst tot rust en is rust niet een teken en voorwaarde om iets van de Eeuwige te ervaren? Zoveel toeristen die hier komen in de volle overtuiging dichter tot God te naderen, het heilige land te bezoeken, maar wat zoeken zij nou wezenlijk? Hoe kan een land heilig zijn? Heel de schepping is een geschenk van de Eeuwige en Gods adem rust in elk stukje aarde, lucht, bloem, dier en mens. Een land is niet heilig, hoogstens kunnen de inwoners van een land de heiligheid van hun stukje aarde meer invoelbaar maken, maar dat juist in de omgang met elkaar!
Dat ervaar ik allerminst in Israel, waar zoveel schepsels van die ene God achter scheidende muren leven die we zelf opgetrokken hebben, waar mensen de ander niet meer als mens ontmoeten maar als een onderdeel van een botsend systeem.

Inmiddels zijn we aangekomen in Neve Shalom - Wahat-al-Salaam. Een heerlijke plek waar ik die rust en stilte wel kan vinden. Een oase van vrede, want hier wonen Israelieten van verschillende religieuze achtergrond bij elkaar. Een poging om de muren en labels af te breken en samen te leven als mensen die het Goede nastreven. Het Huis van Stilte is een heerlijke plek om even op adem te komen, stil te zijn, mijn reiservaringen in een bepaalde context te plaatsen en terug te komen op vragen die deze reis bij mij opgeroepen zijn. Het dorp ligt op een berg, dus je hebt hier ook letterlijk een verruimend uitzicht. Marjanne is begonnen aan haar onderzoek terwijl ik een boek lees dat uitgegeven is bij het 50 jarig bestaan van Israel. Een boek over God, gerechtigheid en de Palestijnen.